Menkul Kıymetler

Menkul kıymet alış, satış, temettü ve değerleme işlemleri Menkul Kıymetler modülünden yapılır.

Piyasa-Değişken Değerli Menkul Kıymet Alım ve DAD (Değer Artışı ve Düşüşü) İşlemleri

Piyasa değeri değişken ve temettülü getiri tipinde Alış değeri 200.000 TL olan 5 Tane Hisse Senedi Alınacaktır.
Bu işlem için kullanacağımız ekran aşağıdadır. Bu ekrana ulaşmak için şu yolu izlemelisiniz.



Yol: ERP > Finans-Muhasebe > Menkul Kıymetler > Menkul Kıymet Alış
 

Dikkat: Öncül işlemlerde belirtildiği üzere herhangi menkul kıymet alımı yapabilmek için tanımların yapılmış olması gereklidir.

Bilgi Alanları ve Tanımlar

1. İşlem Tipi: Cari, muhasebe ve bütçe işlem kurallarını ve kullanıcı yetkilerini belirleyen tanımdır. 
2. Cari Hesap: Menkul kıymet alımı için bir aracı kurum kullanılıyor ve alımı aracı kurum yapıyor ise Cari Hesap seçilir. Cari hesap seçildiğinde banka kullanılamaz. Alım tutarı kadar aracı kurumun alacak hesabı çalıştırılır.
3. Menkul Kıymet Tipi: Menkul kıymetleri gruplayan parametrik tanımdır.
4. Kod: Başta hisse senetleri olmak üzere menkul kıymetlerin tekil işlem kodları vardır. Workcube bu kodlara göre toplama, gruplama ve raporlama yapar.
5. Açıklama: İşlem için yapılan açıklama ve notlar girilir.
6. Nominal Değer: Menkul kıymetler değeri artmış ya da değeri düşmüş olabilir nominal değer defter üzerinde biri değeri belirtir.  
7. Nominal Değer Döviz: Nominal değerin döviz karşılığı yazılır.
8. Alış Değer: Nominal değer veya piyasa güncel değerinde bağımsız olarak bu menkul kıymetin birim fiyatını gösterir
9. Alış Değer Döviz: Alış değerin döviz karşılığı yazılır.
10. Miktar: Alınan miktar yazılır.
11. Toplam Alış: Alış değeri ve miktarın çarpımıdır.
12. Toplam Alış Döviz: Toplam alış tutarının döviz karşılığı yazılır.
13. Masraf Merkezi: Menkul kıymet alımının hangi bütçe merkezi tarafından yapıldığını kaydeder.
14. Bütçe Kalemi: Menkul kıymet alımının hangi bütçe kalemi altında takip edileceğini kaydeder.
15. Menkul Kıymetler Muhasebe Kodu: Menkul kıymet alımının hangi muhasebe hesabı altında takip edileceğini kaydeder.
16. Getiri Tipi: Temettü, Kira, Kar payı gibi getirileri gruplamak ve raporlamak için kullanılan parametrik bir tanımdır.
17. Banka Hesabı: Menkul kıymetin hangi banka hesabı kullanılarak alındığını kaydeder. Alım miktarı kadar banka işlemi yapılır.
18. Masraflar: Aracı kuruma komisyon ödeniyorsa komisyonun masraf merkezi, gider kalemi ve muhasebe hesabı seçilir.
    

Alınan Menkul Kıymetin Muhasebeleşmesi

Menkul kıymet alım işlemi kaydedildiğinde  İşlem tipinde “ Muhasebe Hareketi Yapsın “ seçeneğine bağlı olarak bütünleşik olarak Mahsup Fişi keserek muhasebe kaydı yapar.
Muhasebe kayıtlarını incelemek için muhasebe fişi ikonuna basmak yeterlidir.
 

Menkul Kıymet Tarihçesi ve  Değer Güncelleme

Piyasa değeri artan ya da düşen menkul kıymetlerin değerleri istenildiği zaman güncellenmektedir. Değer atış ve düşüşü aynı zamanda bütçe ve muhasebe kayıtları yapar.  Menkul Kıymetler listesinde menkul kıymetin son güncel değer bilgisi yer alır. İstendiğinde liste üzerinden bir menkul kıymetin güncel değeri yeniden düzenlenebilir.
 

Menkul kıymet detay sayfasında ilgili menkul kıymet alım, satım bilgilerinin yanı sıra değer değişimleri tablosu ve grafiği vardır. Değer güncelleme işlemlerinde muhasebe ve bütçe işlem, seçenekleri işlem kategorisinde set edilmiş ise muhasebe ve bütçe işlemlerine kayıt yapılır. Bu kayıtlar ilgili ekranlardan veya mizandan ve bütçe raporlarından izlenebilir. 

Tavsiye: Her bir değer güncelleme işleminde muhasebe ve bütçe kaydı yapmak zorunluluğu yoktur. Ay sonu veya geçici vergi dönemleri sonunda DAD - Değer Artış ve Düşüşü toplu olarak yapılarak muhasebe ve bütçe işlemi yapılabilir.

Aşağıdaki örnekte görüleceği gibi değer artış ve düşüşleri değiştikçe grafik değişmektedir.
 

DAD - Çoklu Menkul Kıymet Değer Artış ve Düşüşü İşlemleri
DAD - Değer artış ve düşüşü menkul kıymetlerin muhasebeleştirme gelir ve gider işlemlerinin yapıldığı ekrandır. Bu listede tarih seçilerek menkul kıymetler filtre edilir. Güncel değerinde azalış ya da düşüş varsa değeri birim ve toplam tutar cinsinden gösterilir. DAD hesabı yapılmak istenen menkul kıymetler satır bazında seçilir. Seçilen her bir menkul kıymet kendi işlem dövizine göre gruplanarak toplam hesabında gösterilir. Aynı zamanda sistemin çalıştığı para birimi ile tüm artış ve düşüş tutarı hesaplanmış olur. 

Dikkat: DAD işleminde filtre tarihi doğrudan değer artış ve düşüklük hesabını etkiler. Bu tarihten önceki son değer ile muhasebe ve bütçe işlemi yapılmış SDT - Son Değerleme Tarihi arasındaki artışı ve düşüşü bulur.

Bilgi Alanları ve Tanımlar; 

1. İşlem Tipi: Muhasebe ve bütçe işlem kurallarını ve kullanıcı yetkilerini belirleyen tanımdır. 
2. Süreç: DAD işleminin süreç-aşama ve yetkilerini tanımlayarak workflow çalıştırır.
3. Masraf Merkezi: Değer artışı ve düşüşünün hangi bütçe merkezine kar-zarar olarak kaydedileceğini belirler.
4. Gelir Kalemi: Değer artışının hangi bütçe kalemine gelir yazılacağını belirler.
5. Gider Kalemi: Değer düşüşünün hangi bütçe kalemine gider yazılacağını belirler.
6. Değer Artışı Muhasebe Kodu: Değer düşüşünün hangi muhasebe hesabı altında takip edileceğini kaydeder.
   

Sabit Getirili Menkul Kıymet Alım ve Getiri İşlemleri

Bu örnek de getiri tipini Sabit getirili olarak seçip 25.640 TL alış değerli  yıllık 8,90 faiz oranı  ve 90 gün vadesi olan bir devlet tahvili alınacak.
Sabit getirili menkul kıymetlerde getirinin toplam vadesi, getiri oranı, getirinin ödeme periyoduna-aralıkları ve getirinin tahsil-taksit sayısına göre getirileri otomatik olarak hesaplar.
 

Sabit getirili menkul kıymetlerde getirinin toplam vadesi, getiri oranı, getirinin ödeme periyoduna-aralıkları ve getirinin tahsil-taksit sayısına göre getirileri otomatik olarak hesaplar.

Sabit Getirili Menkul Kıymet Alım İşlemindeki Ek Bilgi Alan ve Tanımları

1. Vade: Menkul Kıymetin toplam vadesi-vade sonu. Örneğin; 1 Ocak 2020'de alınan 1 yıl vadeli bir devlet tahvilinin vadesi 31 Aralık 2020'de dolar ve 365 gündür.
2. Getiri Oranı: % olarak yıllık getiri oranıdır.
3. Getiri Ödeme Periyodu: Hangi aralık veya vadede getiriler tahsil edilebilir. Örneğin;  Ayda bir veya vade dolana kadar getiri ödenmez gibi.
4. Tahsil Sayısı ve Tutarı: Kaç taksite ve her taksitte ne kadar getiri tahsil edilebileceğini belirtir.
    

Menkul Kıymet Getirileri

Sabit getirisi olan ve farklı vadelerde kupon, kar payı, kira gibi getiriler veren menkul kıymetleri satır bazında getirileri listeler. Aynı zamanda getiriler nakit akış tablosuna aktarılır. Ne zaman hangi menkul kıymetten dolayı hangi getiriler tahsil edilmeli ve edildi mi? Bu işlemleri takip etmek için yararlı bir liste sunulmaktadır.

Vadesi Gelmemiş Menkul Kıymet Getirilerinin Reeskont İşlemi

Getirinin vade tarihi gelmeden önce dönem sonlarında getirinin değerlenmesi istenmesi durumunda reeskont-indirgeme işlemi yapılır. Yukarıdaki ekranda 90 gün vadeli olan sabit getirili bir menkul kıymetin Nisan ayı sonunda 16 günlük dönem sonu değerlenmesi yapılıp muhasebeleştirme ve bütçe işlemi yapılmıştır.

Dikkat: Burada dikkat edilmesi gereken husus getiri satırlarındaki vade tarihleri ile yukarıdaki filtre tarihinde belirtilen reeskont tarihinin tutarlı olmasıdır. Seçilen reeskont tarihine göre hissenin kaç gün üzerinden gelir işlemine sokulacağı yine ilgili satırda belirtilmiştir. Bu ekranda da birden fazla menkul kıymet aynı anda değerlenmesine olanak sağlamaktadır, değerlenmesi istenilen satırların kutucukları işaretlenmelidir. Tahsil edilmiş olan getirilerde bu kutucuk çıkmamaktadır ve satırın en sağında bulunan flag yeşil olarak görünmektedir.
 

Sabit Getirili Menkul Kıymetlerin Hesap Hareket ve Detayları

Menkul kıymet getirileri, listesinde detay ikonuna tıklanarak o menkul kıymetleri hangi vadede getirileri olduğu, getirilerin tahsil edilip edilmediği, reeskont işlemi yapılıp yapılmadığı tüm detaylarıyla gösterilir.

Bilgi Alan ve Tabloları;

1. Getiri Tablosu: Vade tarihlerine göre getiri tutarlarını ve hesaba geçip geçmediğini gösteren tablodur.
2. Reeskont Tablosu: Vadesi gelmemiş getirilerin hangi tarihlerde reeskont-ederek muhasebe tablolarına aktarılıp aktarılmadığını gösteren tablodur.

Tip: Getiri satırındaki + ikonuna tıklanarak getirinin hesaba geçiş işlem ekranı açılır.

Menkul Kıymet Getiri Hesaba Geçiş İşlemi

Vadesi dolan getirilerin banka hesabına aktarılması için getiri tutarı ilgili banka hesabına transfer edilir. Bu işlem için banka hesabı seçilir ve para yatırma ve banka virman işlemi gibi özel bir işlem tipi olan hesaba geçiş işlemi yapılır.
 

Dikkat: Menkul kıymet getirilerinin stopaja tabi olup olmama özelliğini gözeterek kayıtlar yapılmalıdır. Bilindiği üzere yasalarla belirlenen menkul kıymet türlerine göre vergiler vardır. Peşin ödenen vergiler hesabında takip edilen stopaj vergisini yatırımcı adına banka veya aracı kurum tahsil etmektedir. Peşin ödenen vergi olarak stopajların bankalara göre takip edilmesi için stopaj oranlarının bankalara göre tanımlanmış olması gereklidir.

Reeskont Edilmiş Getirilerin Vade Sonunda Hesaba Geçişi
Getiri daha öncede reeskont edildi ise toplam getiri tutarından reeskont tutarı düşülerek hesaplanır. Çünkü önceki yapılmış reeskont tutarı kadar muhasebe kayıtları yapılmıştır. Ancak aradaki fark muhasebe işlemine tabi tutulmalıdır. Vadesi gelmemiş ve reeskont edilmiş menkul kıymetin getirisi vade sonunda toplam-blok olarak banka hesabına geçer. Reeskont banka işlemi yapmadığında mükerrer bir kayıt oluşturmaz.
 

Menkul Kıymet Satış İşlemleri

Stokta bulunan bir menkul kıymeti satmak için Menkul Kıymet Satış işlemi kullanılır. Satış bir banka hesabı veya aracı bir kurum üzerinden gerçekleştirilebilir.  + ikonuna basarak açılan pencereden satmak istenen menkul kıymet seçilir ve ilgili tüm alanlar otomatik olarak dolar. Satış Değeri son güncelleme değerini esas alarak gelir ama daha aşağıya veya yukarıya fiyat değiştirilerek satış yapılabilir.

Son DAD - Muhasebeleşmemiş Değer Artış ve Düşüş İşlemi tarihini baz alarak satış değeri arasındaki fark bulunur. Bu fark kar ya da zarar olarak hesaplanarak kaydedilir.

Bilgi Alanları ve Tanımlar

1. İşlem Tipi: Cari, muhasebe ve bütçe işlem kurallarını ve kullanıcı yetkilerini belirleyen tanımdır. 
2. Menkul Kıymet Tipi: Menkul kıymetleri gruplayan parametrik tanımdır.
3. Kod: Başta hisse senetleri olmak üzere menkul kıymetlerin tekil işlem kodları vardır. Workcube bu kodlara göre toplama, gruplama ve raporlama yapar.
4. Açıklama: İşlem için yapılan açıklama ve notlar girilir.
5. Nominal Değer: Menkul kıymetler değeri artmış ya da değeri düşmüş olabilir nominal değer defter üzerinde biri değeri belirtir.  
6. Nominal Değer:  Döviz: Nominal değerin döviz karşılığı yazılır.
7. Satış Değeri: Nominal değer veya piyasa güncel değerinde bağımsız olarak bu menkul kıymetin birim fiyatını gösterir
8. Satış Değer Döviz: Alış değerin döviz karşılığı yazılır.
9. Miktar: Satılan miktar yazılır.
10. Toplam Satış: Satış değeri ve miktarın çapıdır.
11. Toplam Satış Döviz: Toplam satış tutarının döviz karşılığı yazılır.
12. Masraf Merkezi: Menkul kıymet satışının hangi bütçe merkezi tarafından yapıldığını kaydeder.
13. Bütçe Kalemi: Menkul kıymet satışının hangi bütçe kalemi altında takip edileceğini kaydeder.
14. Menkul Kıymetler Muhasebe Kodu: Menkul kıymet satışının hangi muhasebe hesabı altında takip edileceğini kaydeder.
15. Banka Hesabı: Menkul kıymetin hangi banka hesabı kullanılarak satıldığını kaydeder. Alım miktarı kadar banka işlemi yapılır.
16. Cari Hesap: Menkul kıymet satışı için bir aracı kurum kullanılıyor ve alımı aracı kurum yapıyor ise Cari Hesap seçilir.
    Cari hesap seçildiğinde banka kullanılamaz. Alım tutarı kadar aracı kurumun alacak hesabı çalıştırılır.
17. Masraflar: Aracı kuruma komisyon ödeniyorsa komisyonun masraf merkezi, gider kalemi ve muhasebe hesabı seçilir.