Carbon Footprint (Karbon Ayak İzi)

Karbon Ayak İzi, bir şahıs, bir kurum, bir ürün veya hizmet, bir proses veya bir üretim ünitesinin direkt veya dolaylı olarak sebep olduğu toplam sera etkisi olan gazların emisyonu (salınımı) için kullanılan ifadedir. Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (Life Cycle Assessment), yani hammadde ve diğer girdilerden başlayarak, bunların işlenmesi, kullanılması, hatta atık aşamasını da kapsayan bir yaklaşımla hesaplanır.

Her bir ürünün üretim, lojistik süreçlerindeki enerji türleri ve giderlerine bağlı olarak karbon emisyonu kilogramı, geri kazanım oranı, geri kazanım yöntemi gibi verileri takip edilebilir. 

Yol: ERP > Satış-Dağıtım > Ürün ve Stoklar > Ürünler > Carbon Footprint

Parametrik Tanımlar

Yol: Kontrol Paneli > System > Parametreler > Geri Kazanım Ana Grupları ve Geri Kazanım Grupları

Geri Kazanım Ana Grupları

Geri Kazanım Ana Grupları, ürünlerin ömrü sona erdiğinde nasıl geri kazanılacağı veya bertaraf edileceği konusunda genel kategorilere ayrılmıştır. Her ana grup, belirli geri kazanım veya bertaraf yöntemleri ile ilişkilidir.

Örneğin;

• Ambalaj: Plastik, cam, metal ve karton ambalajlar gibi ürünleri içerir.
• Bitkisel Yağlar: Kullanılmış bitkisel yağları içerir.
• Elektrik ve Elektronik Eşya: Aydınlatma ekipmanları, beyaz eşyalar, telekomünikasyon ekipmanları vb. ürünleri içerir.
• İlaç: Kullanım süresi dolmuş ilaçları içerir.
• Lastikler: Çeşitli araç lastiklerini içerir.
• Madeni Yağlar: Kullanılmış madeni yağları içerir.
• Piller: Çeşitli türlerde pilleri içerir.
• Poşet: Plastik alışveriş poşetleri gibi ürünleri içerir.

Geri Kazanım Grupları

Geri Kazanım Grupları, ana grupların alt kategorilerini ifade eder. Bu gruplar, belirli ürün türlerini ve geri kazanım süreçlerini daha detaylı bir şekilde sınıflandırır.

Örneğin;

• Lastikler: Binek araç, otobüs, kamyon veya iş makinası lastikleri.
• Akümülatörler: Kurşun asitli, nikel kadmiyumlu ve diğer akümülatörler.
• Piller: Alkali silindirik, düğme piller ve çinko karbon piller.
• Bitkisel Yağlar: Kullanılmış bitkisel yağlar.
• Cam Ambalajlar: Çeşitli boyutlarda içecek cam ambalajları.
  
  

Carbon Footprint Sekmesi

• Bertaraf Maliyeti: Bir ürünün kullanım ömrü sona erdiğinde, atık olarak bertaraf edilmesi için gereken maliyeti ifade eder. Bu maliyet, ürünün çevresel etkilerini değerlendirmede önemli bir faktördür.
• Geri Kazanım Grubu: Ürünün geri dönüşüm veya yeniden kullanım sürecinde hangi kategoriye dahil olduğunu belirtir.
• Alım Karbon Değeri: Bir ürünün tedarik aşamasında iken atmosfere salınan karbon miktarını temsil eder. Bu değer, ürünün üretiminden teslimatına kadar olan süreçte ortaya çıkan karbon emisyonlarını içerir.
  Örneğin;
  • Kimyasal Bileşenler: 1 adet damacana, 800 gram (0.8 kg) polietilen tereftalat (PET) içerir.
  • Karbon Emisyonu Hesaplama: 1 kg PET üretimi yaklaşık 2.5 kg CO2 emisyonuna neden olur.
  • 0.8 kg PET İçin Hesaplama: 0.8 kg × 2.5 kg CO2/kg PET = 2 kg CO2
    
    

    Sonuç olarak; bir adet damacananın üretim ve tedarik sürecinde 2 kg CO2 eşdeğeri karbon emisyonu salınmaktadır.

• Satım Karbon Değeri: Ürünün satış aşamasında ortaya çıkan karbon emisyonlarını ifade eder. Bu, ürünün dağıtımı ve tüketiciye ulaştırılması sırasında salınan karbon miktarını içerir.
  Örneğin;
  • Yakıt Tüketimi: 1 litre dizel yakıldığında yaklaşık 2.68 kg CO2 emisyonu gerçekleşir.
  • Nakliye: Damacanaların depodan mağazalara taşınması için 20 litre dizel harcandığını varsayalım.
  • Toplam CO2 Salınımı: 20 litre × 2.68 kg CO2/litre = 53.6 kg CO2
  • Birim Başına CO2: Eğer 20 lt dizel ile 1000 damacana taşınıyorsa, her damacana için CO2 salınımı: 53.6 kg CO2 / adet = 0.0536 kg CO2 / adet
    
    Sonuç olarak; 1 adet damacananın son tüketiciye ulaştırılması sürecinde 0.0536 kg CO2 eşdeğeri karbon salınıyor.
    
• Geri Kazanım Oranı (%): Ürünün toplam miktarının yüzde kaçının geri kazanılabilir olduğunu gösterir. Bu oran, ürünün sürdürülebilirliği ve çevresel etkileri açısından önemli bir metriktir ve aynı ürünün üretimi için bile yerel koşullara, geri dönüşüm altyapısına ve uygulanan politikalara bağlı olarak farklılık gösterebilir.
  
  Örneğin; 1 adet plastik damacananın geri kazanım oranı %70 ile %90 arasında değişebilir. Bazı bölgelerde bu oran daha düşük olabileceği gibi, geri dönüşüm sistemlerinin çok etkin olduğu yerlerde %90’ı aşan oranlar da görülebilir.
  
  
• Geri Kazanım Yöntemi: Ürünün ömrü sona erdiğinde nasıl geri kazanılacağını belirtir. 
  • Yakma: Plastik damacananın enerji üretimi amacıyla yakılması.
  • Çöpe Atma: Damacananın düzenli depolama alanlarına atılması.
  • Geri Dönüştürme: Damacananın geri dönüşüm tesislerinde işlenerek yeni ürünlere dönüştürülmesi.
  • Arıtma: Damacananın kimyasal veya biyolojik yöntemlerle arıtılması.
  • Temizleme: Damacananın temizlenerek yeniden kullanıma hazırlanması.
  • Satış: Damacananın ikinci el olarak satılması veya hammadde olarak değerlendirilmesi.

• Bertaraf Hesaplama Yöntemi: Bertaraf maliyetinin nasıl hesaplanacağını belirtir. Bu yöntem, ürün fiyatının yüzdesi veya sabit bir tutar şeklinde olabilir.
  
  • Ürün Fiyatının %'si: Bertaraf maliyetinin ürünün fiyatının belirli bir yüzdesi olarak belirlendiği durumlarda kullanılır. Bu yöntem genellikle ürünün fiyatının değişken olduğu durumlarda, bertaraf maliyetini fiyatla orantılı olarak ayarlamak için tercih edilir. Özellikle, ürünün fiyatının zamanla değişebileceği veya farklı pazar koşullarına bağlı olarak değişiklik gösterebileceği durumlarda kullanılır.
    
  • Sabit Tutar: Bertaraf maliyetinin ürün fiyatından bağımsız olarak belirli bir sabit tutar olarak belirlendiği durumlarda kullanılır. Bu yöntem genellikle bertaraf maliyetinin ürünün fiyatıyla doğrudan ilişkili olmadığı veya sabit bir maliyetin daha uygun olduğu durumlarda tercih edilir.

Geri Kazanım Yönteminde Faktörler

Aynı ürünün ömrü sona erdiğinde farklı tesisler farklı geri kazanım yöntemleri uygulayabilir. Bu durum büyük ölçüde tesisin teknolojik kapasitesine, uzmanlık alanına, bölgesel düzenlemelere ve ekonomik tercihine bağlıdır. Geri kazanım yöntem seçimi, çoğunlukla tesise bağlıdır, ancak bazı durumlarda ürünün özellikleri de yöntemin belirlenmesinde rol oynayabilir.

Kuruma bağlı faktörler

1. Teknolojik Kapasite: Farklı tesisler, farklı teknolojik donanımlara sahip olabilir. Örneğin; bazı tesisler yakma tesisleri iken, bazıları ileri düzey geri dönüşüm teknolojilerine sahip olabilir.

2. Uzmanlık Alanı: Her tesisin belirli bir uzmanlık alanı olabilir. Örneğin; bazı tesisler özellikle plastik geri dönüşümü konusunda uzmanlaşmışken, diğerleri elektronik atık geri dönüşümünde uzman olabilir.

3. Bölgesel Düzenlemeler: Bölgesel veya ulusal düzenlemeler, hangi geri kazanım yöntemlerinin kullanılabileceğini etkileyebilir. Bazı bölgelerde yakma tesisleri yaygınken, diğerlerinde geri dönüşüm tesisleri tercih edilebilir.

4. Ekonomik Tercihler: Bertaraf ve geri kazanım maliyetleri, ekonomik olarak en avantajlı yöntemi belirleyebilir. Örneğin; bazı bölgelerde enerji üretimi amacıyla yakma daha ekonomik olabilirken, diğer bölgelerde geri dönüşüm daha ekonomik olabilir.
   
   

Ürüne Bağlı Faktörler

1. Ürün Malzemesi: Ürünün yapıldığı malzeme, geri kazanım yöntemini etkileyebilir. Örneğin, plastik bir damacana geri dönüştürülebilir veya yakılarak enerji elde edilebilirken, elektronik atıklar kimyasal arıtma gerektirebilir.

2. Ürün Tasarımı: Ürünün tasarımı ve içindeki malzemelerin ayrıştırılabilirliği, geri kazanım yöntemini etkileyebilir. Kolayca ayrıştırılabilen ürünler, geri dönüşüm için daha uygun olabilir.

3. Çevresel Etkiler: Ürünün geri kazanımı sırasında ortaya çıkan çevresel etkiler de yöntemin belirlenmesinde rol oynayabilir. Örneğin, bazı ürünler yakıldığında zararlı emisyonlar salabilir, bu durumda geri dönüşüm veya arıtma daha uygun olabilir.
   
   

Karbon Ayak İzi Analizi

Yol: ERP > Üretim > Geri Dönüşüm > Karbon Footprint Analizi

Alışlardan Kaynaklanan Karbon Footprint

Alış faturalarından iptal statüsünde olmayanların satırlarındaki ürünlerin birim başına alım karbon değeri üzerinden toplam emisyon hesaplanarak gösterilir.